آقای عبدالکریم سروش! این‌ها واکنش محسوب می‌شوند نه ایدئولوژی

وقتی خبر انتقاد نواندیشان دینی از حکم ارتداد شاهین نجفی را شنیدم خوشحال شدم. اما تقریبا در همه‌ی موارد بعد از خواندن بیانیه‌ها این خوشحالی رنگ می‌باخت! بیشتر انتقادها بر این محور بودند که این مورد(ترانه‌ی نقی) شامل ارتداد نمی‌شود. یعنی موارد دیگری هستند که مشمول حکم قتل می‌شوند؟ ای کاش به روشنی خود حکم قتل دیگران با دلایل اعتقادی محکوم می‌شد تا بتوانیم «نو اندیش» را  در این مورد به واژه‌ی دین بچسبانیم! از جمله این موارد نامه‌ی اخیر عبدالکریم سروش بود.

در این نوشتار مطالبی در ادامه می‌ایند که ممکن است این شبهه را ایجاد کنند که نویسنده با توهین موافق است یا از نفس عمل توهین دفاع می‌کند. در توضیح باید بگویم چنین نیست و توهین را شخصا نمی‌پسندم و خود نیز تا بتوانم از آن دوری می‌کنم. با این وجود معتقدم آن‌چه که مقدسات نامیده شود و در عین حال در زندگی اجتماعی دیگران دخالت داده شود که ممکن است برای‌شان ارزشی نداشته باشد(به ویژه زمانی که در قوانین اجتماعی و سیاست نفوذ کند)، لاجرم در کانون نقد و هجو و طنز قرار گرفته می‌شود. از آنجایی که این هجو و طنز و نامحترم بودن برای دیگرانی که آن را مقدس نمی‌دانند ممکن است چندان مسئله‌ی مهمی نباشد ولی برای آن‌ها که مقدس می‌دانند مهم است، اختلاف در تعیین مرزهای توهین ناگریز است. لذا مقدسات را نباید در چشم دیگران فرو کرد و اگر فرو شد، واکنش دیگران(ولو توهین آمیز) هم طبیعی است و مجازات یا دعوت به سکوت در مورد آن‌ها برای رضایتمندی افراد تقدس‌گرا در صورتی که آن‌ افراد همچنان در حال فرو کردن مقدسات‌شان در چشم دیگران هستند، ناروا و ظلم است.

آقای سروش! آیا شما از یاد برده‌اید که برای دیگران این حق را قائل شوید که کارتونی از پیامبر اسلام ترسیم کنند؟ چرا مسلمانان خروشان را به بالا بردن تحمل‌شان دعوت نمی‌کنید؟ البته از شما انتظار نمی‌رود که همچون برخی از شاگردان خودخوانده یا واقعی مکتب شما، مثال پدر و مادر را بیاورید که اگر کسی کارتون پدر و مادرمان را بکشد ناراحت می‌شویم و از این دست مغالطات!

صحبت از قدرت سرگردانی کردید که فردایی ممکن است همچون همای سعادت بر شانه‌ی گروهی بنشیند! از دید من این مهم‌ترین بخش نامه‌ی شما بود. قدرت! بفرمایید در قدرت مطبوع شما چه بر سر کسی می‌آید که کارتونی از محمد ترسیم می‌کند؟ آیا باید او را کشت؟ کس دیگری(به جز یک کارتونیست) هست که بشود او را به دلایل اعتقادی کشت؟ مثلا من که عقدنامه‌های اسلامی را به رسمیت نمی‌شناسم و این مسئله که بسیاری در ایران ازدواج اسلامی دارند به هیچ‌وجه برایم نه مایه‌ی خجالت است و نه معیار درستی سلیقه‌ام، اگر من روزی بخواهم اعلام کنم برای محمد پشیزی ارزش قائل نیستم، در قدرت مطبوع شما چه بر سرم می‌آید؟ در این نامه‌ی شما به دنبال نفی خود حکم ارتداد به مثابه حکم قتل(هرگونه کشتار دیگران با دلایل اعتقادی) گشتم و نیافتم!

دست از آفرینش این ترکیبات عجیب بردارید! «فقیهان کافر» دیگر چیست؟ این هم چیزی به مانند سکولاریسم دینی باید باشد؟! شما با چه مجوزی «بی دین» بودن و نامحترم دانستن دین را چیزی شبیه به یک ایدئولوژی می‌دانید که واژه‌هایی چون «کافر» و «فقیه» را به آن‌ها می‌چسبانید؟ به‌ویژه چسباندن واژه‌ی «فقیه» بس ناروا بود آقای سروش!

از سکولاریسم گفتید و سکولارها! شما انتظار دارید کسی که معتقد به برقراری یک حکومت سکولار است، حکم به بسته شدن دهان یک کارتونیست یا خواننده بدهد؟ آن هم به این دلیل که کارتون یا ترانه‌ای ایجاد شده است که دینی را تکفیر می‌کند؟ البته مسئله‌ی توهین به اشخاص حقیقی جدا است. خود بحث توهین مقوله‌ای مفصل است که باید حد و مرزهایش مشخص شوند. اما اصل اساسی که در مورد آن باید بحث کرد این است که چطور شما انتظار دارید حکومتی برقرار شود که در آن نشود هجونامه‌ای نسبت به دین نوشت در حالی که از آزادی هم دم می‌زنید؟ دین به مانند هر مقوله‌ی اجتماعی دیگری مستحق است که نقد شود، در موردش هجونامه منتشر شود و ممکن است کسانی پیدا شوند که حتی به آن توهین کنند. البته شما هنوز از واژه‌ی «مقدسات» استفاده می‌کنید اما این مقدسات چیزی جز باور اکثریت و گاهی گروه غالب نیست. برای بسیاری از مردم مقدساتی وجود ندارند آقای سروش. اگر کسی هم برایش چیزی مقدس است، نباید دائم آن را در چشم دیگران فرو کند. اگر فرو کرد، باید منتظر فرورفتنی متقابل باشد!

آقای عبدالکریم سروش! شما چگونه هزار سال کافر کشی دینداران را در کنار مسلمان کشی کافران آورده‌اید(مسلمانان کافرخوار و کافران مسلمان خوار)؟ چگونه این دو را که یکی از آن‌ها قدمتی هزارساله دارد و موارد بی‌شماری از آن اتفاق افتاده‌اند و پایه‌ی ایدئولوژیک دارد و سازمان‌دهی و مکتب و سلوک و آداب دارد هم‌پایه‌ی دیگری می‌آورید که هیچ‌کدام از این‌ها را ندارد و اصولا در نهایت تنها می‌تواند در قالب یک واکنش به آن یکی موجودیت یابد؟ چگونه است که یادتان رفته است که این هجمه‌های انتقادی و طنزها و هجونامه‌ها تنها واکنش هستند اما دین رفتار کنشی دارد؟ بدانید که تا زمانی که دین جنایت بیافریند این‌ها هم هستند. تا زمانی که دین در موضوعات سیاسی و اجتماعی دخالت می‌کند، نقد می‌شود و به آن توهین هم می‌شود. دلیلش این است که موضوعات اجتماعی در سرنوشت همه افراد تاثیر دارند. اصلا دین چرا در کانون توجهات قرار گرفته است؟ چگونه است که به باد انتقاد قرار گرفته است؟ طبیعی است که دلیلش این است که پای نامتناسبش را در کفش سیاست و اقتصاد و تحصیلات و خواب و بیداری مردم کرده است.

شاید برای شما مسئله چیز دیگری است. شاید نگران همان قدرت هستید؟ نگران روزی هستید که دین به جایگاه اصلی‌اش که حوزه شخصی و معنویات است برود و در آن‌صورت دیگر نیازی هم به نواندیش دینی وجود نخواهد داشت. تصور کنید که در چنان جامعه‌ای که مجازات‌ها و قوانین از دامن دین زاده نشوند، چه کسی آن‌قدر سرش درد می‌کند که به پیامبر اسلام(مردی در تاریخ) بپردازد و اگر هم پرداخت چقدر مسئله آفرین می‌شود؟ مگر الان در ایران بودایی نداریم؟ چه کسی به بودیسم معترض است و اگر باشد چقدر مورد توجه است؟ وقتی بودیسم در زندگی دیگران دخالت نمی‌کند، دیگران هم به معتقدین به آن کاری ندارند. در یک جامعه‌ی سکولار یا لائیک یا هر لفظ دیگری که عدم قانون‌گذاری دین و دخالت و اجبار و منع آن در جامعه را تضمین کند، این موارد خودبه‌خود از بین می‌روند. در آن زمان اگر کسی یقه‌ی دیگری را گرفت که چرا مسلمان هستی و چون مسلمانی تو را آزار می‌دهیم، آن‌گاه مجرم است. آیا تصور می‌کنید در چنان جامعه‌ای وقوع آن موارد در حدی هست که اصلا در موردش بحث بشود؟ از یاد نبرید آقای سروش! این رفتارها واکنش محسوب می‌شوند نه ایدئولوژی‌های سازمان‌یافته!