مراقب باش! ممکن است تقدس‌گرایی تو را تبدیل به یک هیولای درنده کرده باشد

با یک سوال آغاز می‌کنم.

سوال:

در نظر بگیر که من از جایی که تو با همراهانت سرمست جشن نیمه شعبان یا عزاداری عاشورا هستید، رد می‌شوم و به بند آوردن خیابان توسط شما اعتراض می‌کنم. سپس امام تو را نفی می‌کنم و به تو می‌گویم در اشتباهی. آن‌گاه چه می‌کنی؟

مرا می‌کشی؟ مرا کتک می‌زنی؟ از من متنفر می‌شوی؟ به من هشدار می‌دهی که مراقب حرف زدنم باشم؟ فکر می‌کنی این که کسی تا به حال چنین حرفی در آنجا به تو نزده به این دلیل است که همه با تو همراهند؟ به نظرت چرا کسی تا به حال این را به تو نگفته است؟ یا اگر گفته، تنها با تایید امامت بوده و مثلا تنها به بند آمدن خیابان اشاره کرده است. مثلا ممکن است بگوید: «امام حسین کجا راضی به اذیت شدن مردم و بند آمدن خیابان بوده؟» فکر می‌کنی چرا کسی حسین یا امام زمان تو را همانجا نفی نکرده است و تو از این تلنگر محروم مانده‌ای که نباید عقیده‌ات را تنها گزینه درست بدانی؟

پاسخ من به این سوال را بشنو و با پاسخ خودت مقایسه کن. پاسخ من این است که تو در آن لحظه تبدیل به یک هیولای خطرناک می‌شوی که به غیر از هم‌نوعانت ممکن است به همه آسیب برسانی. اگر عصبانی شده‌ای خوب است. این یعنی هیولا بودن را دوست نداری. اما بگذار تا برایت بیش‌تر توضیح دهم. اگر یک گله جانور درنده را در نظر بگیری، مثلا یک گله شیر، آیا جرات داری به میان آنها بروی در حالی که تو هم یکی از آن‌ها نیستی؟ امتناعت از رفتن به میان آن‌ها دقییقا به این دلیل است که یکی از آن‌ها نیستی و می‌ترسی آن‌ها تو را بدرند. اما خودشان به راحتی با هم هستند. اگر یکی از آن‌ها باشی دیگر نمی‌ترسی. حال اگر یک گروه انسان هم چنین خاصیتی داشته باشند، قابل تشبیه به آن گله درندگان هستند. وجه تشبیه در اینجا قداست‌گرایی است. قداست‌گرایی همچون «یک هیولای درنده بودن» است. اگر کسی بین یک گروه قداست‌گرا برود و معلوم شود مانند آن‌ها نیست، ممکن است او را بدرند!

با این توضیح، هرکدام از ما می‌توانیم درجه‌ای از هیولا بودن را برای خودمان متصور شویم. اگر کسی به هنگام عزاداری حسین بگوید حسین هم کسی بود چون یزید، او را می‌دری؟ با او چه می‌کنی؟ شدت عمل تو، میزان درنده بودن و هیولا بودنت را تعیین می‌کند. بیندیش که با یک انسان متمدن که تجربه هزاران سال زندگی اجتماعی دارد، چقدر فاصله داری؟! انسان‌ها به مدد عقل و تجربه و حافظه تاریخی‌شان، به اینجا رسیده‌اند که با وجود اختلاف در سلایق، بتوانند در کنار هم زندگی کنند و به یکدیگر آسیب نرسانند. یک انسان متمدن که در این زمان از تاریخ زندگی می‌کند، باید یاد گرفته باشد که «بودن» بر باورها ارجح است. یاد گرفته است که همه چیز در خدمت بهتر بودن و رفاه بیش‌تر است. این به این معنی است که چنین انسانی محال است بودن کسی را به هر دلیلی تهدید کند. این یکی از تفاوت‌های اساسی جامعه بشری با سایر جان‌داران است. پس تو اگر یک انسان باشی، باید به کسی که به حسین و بند آمدن خیابان اعتراض می‌کند حق بدهی. باید به کسی که به آلودگی صوتی ناشی از سروصدای عزاداری‌ها اعتراض می‌کند حق بدهی. اگر انسان باشی، باید بتوانی خودت را در شهری که قانونش و حکومتش برای دوست‌داران یزیداست تصور کنی. آنگاه تصور کن چقدر سروصدای طبل عزاداران یزید تو را اذیت می‌کند. و تصور کن اگر اعتراض کنی و آنها تو را کتک بزنند، چه هیولاهای خونخواری هستند. تصور کن چه خوب می‌شود اگر در آنجا همه انسان باشند و تو هم راحت زندگی کنی. چه خوب است که عزاداری‌های‌شان تو را اذیت نکند. خیابان بند نیاید، آلودگی صوتی ایجاد نشود، تو بتوانی بگویی که حق با حسین بود. زندگی در شهری که هیولاها بر آن حاکمند سختت است. زندگی در شهری که قوانین انسان‌ها حاکم است آسان است.

همین الان میزان سفت شدن رگ‌های گردنت، نشان‌دهنده فاصله تو با آدم بودن است. بی‌تعارف گفتم که به آن فکر کنی. اما شاید بگویی من حق را می‌گویم. پاسخ این است که اصلا تضمینی نیست. همین که هرکس خلاف تو بگوید حذف می‌شود نشانه ترس تو از برملا شدن برحق نبودنت است. اگر حق را می‌گویی، دیگر چرا از بازگو شدن حرف مخالفت می‌ترسی؟ از طرف دیگر، چرا این حق را به دیگران نمی‌دهی که به درستی آن‌چه تو درست می‌دانی نرسیده باشند؟ اگر یک انسان باشی باید بتوانی حتی اگر واقعا حق با تو باشد، به دیگران حق بدهی مانند تو فکر نکنند. مثلا ممکن است من مطمئن باشم که آسمانی بودن اسلام دروغی بیش نیست. با این حال باید به تو حق بدهم که تصور کنی آسمانی است. اگر به من بگویی آسمانی است، نباید تو را بکشم! نباید تو را حبس کنم. نباید تو را کتک بزنم. این است ارزش انسانیت. تقدس‌گرایی نقطه مقابل انسانیت است. مولد فاشیسم است. باید از آن پرهیز کرد. تقدس گرایی راه را بر فردا می‌بندد. من ممکن است الان مطمئن باشم که اسلام دروغی بیش نیست. با این حال باید جایی در ذهنم بگذارم که ممکن است روزی این اطمینان من از بین برود و باورم در این زمینه تغییر کند. تقدس‌گرایی راه را بر آینده می‌بندد. جدای از این‌که مانع از توسعه گستره بینش تو می‌شود، سبب می‌شود هر دیدگاه مخالف را سرکوب کنی. تو را تبدیل به یک درنده می‌کند که ممکن است هر موجودی را که مانند تو نیست نابود کنی. پس مراقب باش. مراقب خوی وحشی‌گری‌ات باش و ریشه‌هایش را بخشکان. مبادا تقدس‌گرایی تو را تبدیل به یک هیولای درنده کرده باشد.